کد مطلب:43050 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:25

گنجینه پرسمان » حديث شناسي

تفسير فرازهاي بيست و دوم تا بيست و چهارم خطبه بيست و هشتم نهج البلاغه كه در آن امام علي(ع) درباره رعايت حق و باطل و گمراهي و هدايت به انسانها هشدار ميدهد چيست؟

«وَاِنَهُ مَن لايَنفَعُهُ الحَقُ يَضَرُهُ الباطِلُ وَ مَن لايَستَقيمُ بِهِ الهُدي يَجُرُ بِهِ الضَلالِ اِليَ الرَدي»
[هشيار باشيد، كسي را كه حق سودش نبخشد، باطل ضررش خواهد زد و كسي را كه هدايت راستش نسازد، گمراهي به هلاكتش خواهد كشيد].
حق به يك معني نظم بنيادين انساني در دو قلمرو فرد و اجتماع است. بر هم زدن اين نظم بنيادين با فريفتن خود با اينكه امكان زندگي كردن در اشكال ديگر نيز وجود دارد نه ضرري به حق وارد ميآورد و نه باطل را عامل نظم بنيادين ميسازد. حق، هميشه حق بوده و حق خواهد بود. و چنانكه مي‎دانيم هرگز وارد ميدان نبرد با قدرت و باطل نميگردد، تا گاهي شكست بخورد و گاهي ديگر پيروز گردد. و باطل هميشه باطل بوده و باطل خواهد بود. اگر هم در جولانگاه اميال و خودخواهي ها ميدان را به دست بگيرد، چنانكه اميرالمومنين فرموده است: باز دولت حقيقي از آن حق است. بهمين جهت است كه انحراف و روي گرداندن از حق، باطل را از باطل بودن و مختصات آن كه تباهي نظم بنيادين زندگي است، از بين نميبرد. آنانكه حق و باطل را دو مفهوم اعتباري يا ساختگي تلقي نموده و اصالت را تنها در خود نفس كشيدن و غوطه خوردن در شهوات و هوا و هوس ها مي دانند، يا واقعا معناي حق و باطل را درك نكرده اند، [كه اين جهالت قطعا كشف از جهالت به موجوديت خويش مينمايد] و يا نتوانسته اند در مسير زندگي فكري درباره شخصيـت و من خود نمايند. گروهي ديگر از آنـانكه تا حدودي از اصطـلاحات علمـي و فلسفـي بهـره اي گرفته اند، نسبي بودن موارد و مصاديـق حق و باطل را دليل عدم اصـالت حـق دانسـته و گمان برده اند كه نسبي بودن موارد و مصاديق حق و باطل ميتواند دستاويزي براي انعطاف پذيري هاي آنان بوده و فرمولهائي مانند « باري به هر جهت » « نبايد هيچ اصل و قاعده اي گريبان انسان را بگيرد »!! زندگي نمايند. بلي، حق و باطل با نظر به تحول واقعيات و موضع گيري انسانها در برابر آنها و با نظر به تحولات در شرايط وجودي خود انسان نسبي است، چيزي كه امـروز مصداقي از حق است، فردا مصداقي براي باطل محض است، كاري كه در شرايطي خاص مصداقي از باطل است، در شرايط ديگر مصداقي از حق ميباشد، ولي هويت حق و باطل كه اولي نظم بنيادين « حيات معقول » و دومي تباه كننده آن است، زوال ناپذير بوده تا انسان وجود دارد، آن دو هويت نيز براي او مطرح است. تاديب كودك بوسيله خشونت ملايم و با هدف گيري تربيت، عين عدالت و حق درباره وي است، درصورتيكه كمترين خشونت براي كودك نه با هدف گيري تربيت، بلكه براي اشباع حس انتقام جوئي باطل محض است. اينگونه اختلافات در دو مفهوم حق و باطل مربوط به جريان عيني و موارد و مصاديق حق و باطل است، نه به هويت آن دو. در هر نقطه اي از نظم بنيادين زندگي كه يك جريان متنوع و دگرگون شونده است، حقي وجود دارد و باطلي. حق هر نقطه از اين جريان عبارتست از قانون واقعي آن نقطه از نظر طبيعت مادي و روحي فردي و تشكل اجتماعي و باطل در هر نقطه از جريان مزبور انحراف از آن قانون واقعـي است. اگر شـما توانستـيد در تمام جريان زندگي نقطه اي بدون قانون مخصوص بخود پيدا كنيد، آنوقت ميتوانيد ادعا كنيد كه: حق و باطل ساخته ذهن آدمي است!! با اين بيان ؛ مضمون جمله اميرالمومنين عليه السلام چنين ميشود:
كسي كه موجوديت خود را چنان رها كرده است، كه اهميتي به حق نميدهد و براي نظم بنيادين زندگي خود، از حق برخوردار نميگردد، براي زندگي خود قانوني سراغ ندارد، و چون براي زندگي خود قانوني سراغ ندارد، نظم بنيادين زندگي او مختل است، چنين شخصي هر حركتي را انجام بدهد و با هر انگيزه اي زندگي خود را بجريان بيندازد، باطل بوده و قطعا به ضرر او تمام خواهد گشت. با همين ملاك و ضابطه اي كه حق و باطل را تفسير نموديم، هدايت و ضلالت نيز قابل تفسير است.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 6
آية الله محمدتقي جعفري